İnternet çağında alışverişten hizmet alımına, dijital aboneliklerden yazılım lisanslarına kadar birçok sözleşme elektronik ortamda kuruluyor. Ama çevrimiçi sözleşmelerin geçerliliği ve ispat yükü konusunda birçok kişi tam olarak neyle karşı karşıya olduğunu bilmiyor.
Dijital dünyada bir sözleşme nasıl geçerli sayılır?
Taraflar arasında çıkan bir anlaşmazlıkta ispat yükü kimde?
ALANINDA UZMAN AVUKATLARIMIZA ULAŞMAK İÇİN TIKLAYIN
Tüketiciler hangi haklara sahiptir?
İşte çevrimiçi sözleşmelerle ilgili bilmeniz gereken tüm detaylar!
1. Çevrimiçi Sözleşmelerin Hukuki Geçerliliği
Öncelikle, bir sözleşmenin geçerli olabilmesi için tarafların karşılıklı irade beyanında bulunması gerekir. Geleneksel hukuk kurallarına göre sözleşmeler yazılı veya sözlü şekilde yapılabilir. Peki, internet üzerinden yapılan bir alışverişte ya da hizmet alımında durum nasıl işliyor?
Türk Borçlar Kanunu (TBK) ve 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (TKHK), internet ortamında yapılan mesafeli sözleşmelerin hukuken geçerli olduğunu belirtiyor. Bunun için fiziksel imza şartı aranmıyor.
Dijital ortamdaki kabul işlemleri de geçerlilik kazanıyor. Yani “Sözleşmeyi okudum ve kabul ediyorum” kutucuğunu işaretlediğinizde veya bir abonelik başlattığınızda, hukuki olarak bir sözleşmeye taraf oluyorsunuz. (Bu detay önemli)
Buna ek olarak elektronik sözleşmelerin geçerliliği için bazı önemli kriterler bulunuyor. Bunlar:
• Açık ve net irade beyanı: Kullanıcının bilinçli bir şekilde sözleşmeyi kabul ettiğini göstermesi gerekir.
• Ön bilgilendirme yükümlülüğü: Satıcı veya hizmet sağlayıcının, tüketiciye sözleşmenin şartlarını detaylı şekilde bildirmesi gerekir.
• İçeriğin kayıt altına alınması: Taraflar arasında doğabilecek anlaşmazlıklarda sözleşme hükümlerinin ispat edilebilmesi için, işlem kayıtlarının saklanması önemlidir.
Fakat dijital imza olmadan bir sözleşme geçerli midir?
Evet “güvenli elektronik imza (e-imza)” kullanılmadan da çevrimiçi sözleşmeler geçerli kabul edilir. Bunun yanında “e-imza” tarafların kimliklerini doğrulamak ve işlemi kesinleştirmek açısından daha güvenilir bir yöntemdir.
2. Çevrimiçi Sözleşmelerde İspat Yükü Kimde?
Herhangi bir anlaşmazlık durumunda ispat yükü sözleşmeye dayanarak hak talep eden tarafa aittir. Yani, sözleşmenin varlığını ve şartlarını ileri süren kişi, bunu ispat etmek zorundadır.
Hangi Kayıtlar Delil Olarak Kullanılabilir?
Çevrimiçi sözleşmelerde ispat yükünü destekleyen birçok dijital kanıt bulunmaktadır:
• Sipariş Onayları: İnternetten yapılan alışverişlerde, siparişin onaylandığını gösteren e-posta veya mesajlar önemli bir ispat aracıdır.
• Ödeme Kayıtları: Banka dekontları, kredi kartı ekstraları veya sanal POS kayıtları, ödemenin gerçekleştiğini kanıtlar.
• E-Posta Yazışmaları: Taraflar arasındaki e-posta trafiği, sözleşmenin içeriğini ve sürecini göstermek için kullanılabilir.
• IP Kayıtları: Kullanıcının bir işlemi gerçekleştirdiği IP adresi, kimlik tespiti için delil niteliği taşıyabilir.
• Güvenli Elektronik İmza (E-İmza): E-imza kullanılarak yapılan sözleşmeler, noter onaylı belgeler kadar güçlü bir hukuki delildir.
• Dijital Zaman Damgaları: Belgelerin oluşturulma ve değişiklik tarihlerinin kanıtlanmasını sağlar.
Satıcı veya Hizmet Sağlayıcı Tarafından Saklanması Gereken Belgeler
6502 sayılı Kanun’a göre, satıcı veya hizmet sağlayıcılar mesafeli sözleşmelerle ilgili kayıtları en az üç yıl boyunca saklamak zorundadır. Tüketiciler de anlaşmazlık durumunda başvurmak üzere sipariş onaylarını, ödeme makbuzlarını ve e-posta yazışmalarını saklamalıdır.
3. Tüketicilerin Hakları ve Cayma Hakkı
İnternet üzerinden yapılan alışverişlerde mesafeli sözleşmeler devreye girer ve tüketiciye belirli haklar tanınır. Bunların en önemlisi cayma hakkıdır.
Cayma Hakkı Nedir?
Cayma hakkı, tüketicinin tek taraflı irade beyanıyla mesafeli sözleşmeyi hükümsüz kılmasını sağlayan yenilik doğuran bir hak olup, modern tüketici hukukunun en güçlü güvencelerinden biridir.
Satın aldığınız bir ürünü elinize aldığınızda, ekranda gördüğünüzden farklı olduğunu fark ettiniz mi? Ya da sipariş ettiğiniz o pahalı kulaklığın sesi, beklediğiniz gibi çıkmadı mı?
Bu aşamada cayma hakkı devreye giriyor ve sizi hukuki belirsizlikten kurtarıyor. Sözleşmesel dengeyi sağlamak adına getirilen bu düzenleme irade özgürlüğü ile tüketici korunmasını mükemmel bir dengeyle buluşturuyor.
Dijital çağda ise asenkron etkileşim sebebiyle fiziksel mağazalardan farklı olarak ürünle doğrudan temas edemeyen tüketici, hukuki anlamda sınırlı güven varsayımı içinde hareket edebilir.
Bu neye sebep olur? Cevap basit. Ön Bilgilendirme yükümlülüğü.
Ön bilgilendirme yükümlülüğü, tüketici lehine yorum ilkesi ve hak düşürücü süreler gibi kavramlarla birlikte cayma hakkı, tüketicinin ekonomik özgürlüğünü ve karar verme yetisini garanti altına alan kritik bir enstrüman olarak karşımıza çıkar
En ilginç olan ne biliyor musunuz? Eğer satıcı sizi bu hakkınızdan haberdar etmezse,14 günlük süre tam 1 yıla uzuyor!
Bu da demek oluyor ki tüketici asimetrik bilgi eşitsizliğini avantaja çevirebilir ve gerektiğinde tüketici mahkemesi nezdinde hak talebinde bulunabilir.
İnternetten yapılan alışverişlerde, paranızın ve haklarınızın peşinde olmanız sadece bir seçenek değil, aynı zamanda bir zorunluluktur.
Tüketiciler, mesafeli sözleşmeler kapsamında satın aldıkları ürünleri 14 gün içinde hiçbir sebep göstermeksizin iade edebilir.
Cayma Hakkı Kullanım Şartları Nelerdir?
- Ürün veya hizmetin mesafeli sözleşmeye tabi olması gerekir.
- 14 günlük süre, malın tüketiciye teslim edilmesiyle başlar.
- Tüketici, cayma hakkını yazılı olarak veya satıcının sunduğu bir form üzerinden kullanabilir.
- Satıcı, cayma hakkı kullanıldığında 14 gün içinde tüketiciye ücret iadesi yapmak zorundadır.
Cayma hakkının geçerli olmadığı durumlar nelerdir?
Her ürün için cayma hakkı geçerli değildir. Şu durumlarda cayma hakkı kullanılamaz:
• Kişiye özel üretilmiş ürünler (örneğin, isim yazılı bir kolye)
• Hızlı bozulabilen gıda ürünleri
• Dijital içerikler (film, müzik, yazılım lisansları gibi)
• İç çamaşırı ve kozmetik ürünleri (ambalajı açılmışsa)
• Açılmış DVD, kitap ve yazılımlar
Püf Noktası: Eğer bir satıcı, tüketiciyi cayma hakkı konusunda bilgilendirmezse, 14 günlük süre 1 yıl boyunca uzar!
Cayma hakkı tüketicinin en güçlü silahlarından biri olsa da her durumda sınırsız bir özgürlük sunmaz. Bazı ürün ve hizmetler, doğaları gereği iade edilemez ya da tüketicinin cayma hakkını kötüye kullanmasını önlemek için belirli sınırlamalara tabidir. Buna örnek özel olarak sizin için üretilen bir yüzük, açılmış bir yazılım lisansı ya da hızla bozulan gıda ürünleri, cayma hakkının kapsamı dışında kalır. Burada temel mantık, satıcının da korunması ve sözleşmesel dengenin bozulmamasıdır. Yani tüketici olarak alışveriş yaparken yalnızca kendi haklarınıza değil, aynı zamanda satın aldığınız ürünün niteliğine de dikkat etmelisiniz.
4. Elektronik Sözleşmelerde Dikkat Edilmesi Gerekenler
Dijital dünyada bir sözleşme yaparken mağdur olmamak için şu noktalara dikkat etmelisiniz:
✔ Sözleşme Şartlarını Mutlaka Okuyun: “Okudum, kabul ediyorum” kutusunu işaretlemeden önce sözleşme şartlarını detaylıca inceleyin.
✔ Sipariş Onayını Saklayın: Siparişinizi tamamladıktan sonra gelen onay e-postasını ya da ekran görüntüsünü kaydedin.
✔ Ödeme Kayıtlarını Takip Edin: Kredi kartı ya da banka hesap özetinizi düzenli olarak kontrol edin.
✔ Satıcının Güvenilirliğini Araştırın: E-Ticaret sitelerinin güvenilir olup olmadığını kontrol etmek için yorumlara ve kullanıcı şikayetlerine göz atın.
✔ SSL Güvenlik Sertifikasını Kontrol Edin: Web sitesinin adres çubuğunda kilit simgesi olup olmadığını kontrol ederek güvenli alışveriş yapın.
Son Sözler, Çevrimiçi Sözleşmelerde Haklarınızı Bilin!
Çevrimiçi sözleşmeler, fiziki sözleşmeler kadar hukuki geçerliliğe sahiptir ve taraflar arasında yükümlülük doğurur. Ama bu nokta bilinçli bir tüketici olarak sözleşme şartlarını okumak, cayma hakkınızı bilmek ve ödeme kayıtlarını saklamak sizi olası mağduriyetlerden koruyacaktır.
İnternetten alışveriş yaparken dikkatli olun, haklarınızı bilin ve gerektiğinde hukuki yollarla hakkınızı aramayı kesinlikle ihmal etmeyin!
